PODSTAWOWE KIERUNKI DZIAŁAŃ RZˇDU W ZAKRESIE REALIZACJI RZˇDOWEGO PROGRAMU - FUNDUSZ INICJATYW OBYWATELSKICH W ROKU 2005 1. Wprowadzenie 2. Obszary działania 3. Cele programu 4. Priorytety i kierunki działań 5. Procedury 6. Procedury-schemat 1 7. Procedury-schemat 2
WPROWADZENIE Rządowy Program - Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (Program - FIO), planowany jako trzyletnie przedsięwzięcie, powstał w celu pobudzania oraz wspierania rozwoju inicjatyw obywatelskich z udziałem sektora organizacji pozarządowych. Jego funkcjonowanie ma charakter komplementarny w stosunku do już istniejących rozwiązań i praktyk w tym zakresie. Stanowi także dokument sprzężony z treścią Wstępnego projektu Narodowego Planu Rozwoju 2007-2013, a także uwzględnia najbliższą perspektywę związaną z budową Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego oraz Programu Operacyjnego Społeczeństwo Obywatelskie. Przesłanki te legły u podstaw procesu kształtowania priorytetów Funduszu na poszczególne lata 2005-2007. W nawiązaniu do celów i zadań Programu, w związku z wyodrębnionymi jego funkcjami, w kolejnych latach funkcjonowania Funduszu określone priorytety będą adekwatne do charakteru i skali potrzeb związanych z rozwojem inicjatyw obywatelskich, z udziałem organizacji pozarządowych. W roku bieżącym, zgodnie z przyjętym przez Radę Ministrów w drodze uchwały Nr 193/2004 z dnia 11 sierpnia 2004 r. programem wieloletnim pod nazwą „Rządowy Program – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich”, po przyjęciu przez Radę Działalności Pożytku Publicznego i przedłożeniu ministrowi właściwemu ds. zabezpieczenia społecznego – Ministrowi Polityki Społecznej oraz zaakceptowaniu priorytetów procedur i harmonogramu realizacji Programu na rok 2005, Rada Ministrów przyjmie do realizacji przez Ministra Polityki Społecznej „Podstawowe kierunki działań rządu w zakresie realizacji Rządowego Programu - Fundusz Inicjatyw Obywatelskich w roku 2005.” OBSZARY DZIAŁANIA Realizacja Programu przebiegać będzie w sferach pożytku publicznego, zagregowanych w następujące obszary: I. Zabezpieczenie społeczne – obejmujące zakres pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób; działalność charytatywną; ochronę i promocję zdrowia; działania na rzecz osób niepełnosprawnych; II. Integracja i aktywizacja społeczna – obejmujące zakres promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych utratą pracy; działalność wspomagającą rozwój wspólnot i społeczności lokalnych; działalność wspomagającą rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości; działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami; promocję i organizację wolontariatu; III. Prawa i wolności człowieka i obywatela – obejmujące upowszechnianie i ochronę praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn; upowszechnianie i ochronę wolności i praw człowieka / w tym ochronę praw dziecka/ oraz swobód obywatelskich, a także działania wspomagające rozwój demokracji; działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego; upowszechnianie i ochronę praw konsumentów; IV. Nauka, kultura, edukacja i wychowanie – obejmujące naukę, edukację, oświatę i wychowanie; kulturę, sztukę, ochronę dóbr kultury i tradycji; podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, a także tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowania i rozwoju języka regionalnego; krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży; upowszechnianie kultury fizycznej i sportu; ekologię i ochronę zwierząt oraz ochronę dziedzictwa przyrodniczego; V. Bezpieczeństwo publiczne i obrona narodowa – obejmujące porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym; upowszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa; ratownictwo i ochrona ludności; pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą.
CELE PROGRAMU W roku 2005, konsekwentnie w stosunku do przyjętego przez Radę Ministrów dokumentu „Rządowy Program – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich”, stanowiącego załącznik do Uchwały Nr 193/2004, Program realizowany będzie zgodnie z określonymi celami: CEL 1. Wspierania działań inicjowanych przez organizacje pozarządowe w zakresie realizacji zadań publicznych, o których mowa w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie; CEL 2. Wspierania rozwoju współpracy pomiędzy sektorem pozarządowym i publicznym; CEL 3. Wspierania działań organizacji pozarządowych umożliwiających im korzystanie ze środków Unii Europejskiej; CEL 4. Wspierania działań o charakterze interdyscyplinarnym w zakresie inicjatyw obywatelskich, wymagających, z obiektywnych powodów, zintegrowanej, w oparciu o kryterium sektorowo-branżowe lub terytorialne, określonej formuły aktywności organizacji pozarządowych.
PRIORYTETY I KIERUNKI DZIAŁAŃ W ramach ustalonych celów, po uwzględnieniu obszarów, w których będą one realizowane oraz założonych funkcji Programu FIO, konsekwentnie przyjęto określone priorytety na rok 2005. CEL 1. Wspieranie działań inicjowanych przez organizacje pozarządowe w zakresie realizacji zadań publicznych, o których mowa w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie; PRIORYTET : Innowacyjne przedsięwzięcia, będące rezultatem własnych inicjatyw organizacji pozarządowych działających w środowisku lokalnym. PRIORYTET : Pobudzanie aktywności społecznej i tworzenie modelowych inicjatyw obywatelskich. Kierunek działań: Wspieranie inicjatyw obywatelskich o charakterze innowacyjnym, podejmowanych przez organizacje pozarządowe działające na poziomie lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim w dziedzinach ważnych społecznie, a nie znajdujących wystarczającego wsparcia ze strony istniejących Ľródeł publicznych, środków unijnych czy Ľródeł prywatnych, takich jak: a) szeroko pojęte prawa i wolności obywatelskie, b) edukacja obywatelska, promowanie aktywności i solidarności społecznej c) integracja europejska i współpraca międzynarodowa. Kierunek realizowany będzie poprzez: 1.1 W obszarze I. Zabezpieczenie społeczne:
1.1.1 Wspieranie inicjatywy w zakresie aktywizacji ludzi starych, w szczególności rozwijanie form uczestnictwa ludzi starych wzmacniających ich podmiotowość społeczną w środowisku lokalnym; 1.1.2 Pomoc społeczna wobec problemów dzieci i młodzieży - z uwzględnieniem profilaktyki społecznego wykluczenia oraz działań aktywizujących zmierzających do społecznej zaradności. 1.2 W obszarze II. Integracja i aktywizacja społeczna: 1.2.1 Wolontariat w organizacji pozarządowej - ku integracji społecznej, w szczególności inicjatywy rodzące się w odniesieniu do form łączących bezinteresowne działania z kształtowaniem postaw społecznych służących rozwojowi ładu społecznego opartego na więziach społecznych; 1.2.2 Promocja indywidualnej przedsiębiorczości - przede wszystkim wsparcie dla indywidualnej inicjatywy, w rozumieniu kształtowania warunków rozwoju dla rodzących się przedsiębiorczych postaw, w odniesieniu do własnych indywidualnych planów życiowych lub grupowej aktywności, m.in. w oparciu o formułę ekonomii społecznej; 1.2.3 Promocja solidarności społecznej - czyli wspieranie działań zmierzających do stworzenia właściwych relacji między potrzebą indywidualnego rozwoju a dobrem wspólnym, w konsekwencji prowadzących do osiągnięcia efektu społecznej synergii; 1.2.4 Działania na rzecz współpracy transgranicznej w zakresie pożytku publicznego - z akcentem na wymianę doświadczeń w rozwiązywaniu problemów społecznych, tworzące nową, opartą na partnerstwie, jakość.
1.3 W obszarze III. Prawa i wolności człowieka i obywatela: 1.3.1 Rozwój poradnictwa obywatelskiego - ze szczególnym uwzględnieniem inicjatyw skierowanych do środowisk zagrożonych wykluczeniem społecznym, w związku z niską świadomością prawną obywateli i niedostatkiem aktywności administracji publicznej w tym zakresie, zwiększających dostęp do tego rodzaju poradnictwa; 1.3.2 Ochrona praw dziecka – wspieranie, w sposób kompleksowy, inicjatyw mających na celu działania na rzecz zapewnienia dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju z poszanowaniem jego godności i podmiotowości; 1.3.3 Kobiety w lokalnym życiu publicznym – dążenie do wyrównania statusu kobiet i mężczyzn - wzmocnienie praktyk oraz nowych inicjatyw zmierzających do podniesienia poziomu podmiotowości społecznej kobiet, aktywizujących kobiety do pełnienia istotnych ról społecznych w życiu publicznym; 1.3.4 Działania na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego – związane z promowaniem zachowania i rozwoju tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowania i rozwoju języka regionalnego; 1.3.5 Ochrona praw konsumenta – szersze otwarcie na ruch konsumencki w środowisku zamieszkania, znoszący dominację wszelkich praktyk o charakterze monopolistycznym, w tym w odniesieniu do funkcjonowania wąskich grup interesu; 1.3.6 Przeciwdziałanie dyskryminacji i ochrona praw grup dyskryminowanych ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie, w tym pochodzenie etniczne, wyznanie oraz orientację seksualną - poprzez wsparcie inicjatyw kształtujących postawy tolerancji dla funkcjonowania grup społecznych narażonych na dyskryminację; 1.4 W obszarze IV. Nauka, kultura, edukacja i wychowanie: 1.4.1 Inicjatywy w zakresie społeczeństwa informacyjnego - rozumiane jako wsparcie realizowanych już działań, zakrojonych na skalę ogólnopolską, w ramach przedsięwzięć leżących u podstaw budowy społeczeństwa informacyjnego, w środowiskach wymagających szczególnego wsparcia w tym zakresie; 1.4.2 Lokalne programy stypendialne, ze szczególnym uwzględnieniem słuchaczy kolegiów oraz osób pobierających naukę po maturze w jednostkach, które nie posiadają statusu szkół wyższych- jako propozycja demokratyzacji selekcji społecznych w systemie edukacji, w rozumieniu wsparcia socjalnego zasad równego startu, szans i traktowania w tym obszarze; 1.4.3 Ochrona lokalnej tożsamości kulturowej – poprzez wsparcie przede wszystkim inicjatyw pielęgnujących rodzimą tradycję, ze szczególnym uwzględnieniem szeroko rozumianej twórczości ludowej; 1.4.4 Krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży - wsparcie inicjatyw mających na celu promocję krajoznawstwa poprzez turystykę.
1.5 W obszarze V. Bezpieczeństwo publiczne i obrona narodowa: 1.5.1 Inicjatywy na rzecz przeciwdziałania zjawiskom patologii społecznej, w tym przemocy w rodzinie, stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego – z podkreśleniem prymatu dla aktywności w zakresie niekonwencjonalnych metod przeciwdziałania zjawiskom patologii społecznej, wykorzystujących społeczną współodpowiedzialność za stan bezpieczeństwa publicznego; 1.5.2 Inicjatywy na rzecz promocji obronności i bezpieczeństwa narodowego - z preferencjami dla przedsięwzięć służących kształtowaniu proobronnych postaw społeczeństwa, przygotowaniu młodzieży do służby wojskowej i służby w innych formacjach obronnych, ochotniczemu utrzymaniu sprawności rezerw osobowych, współpracy w realizacji celów statutowych organizacji międzynarodowych afiliowanych przy Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego i zrzeszających żołnierzy rezerwy, upowszechnianiu tradycji i historii oręża polskiego, działalności edukacyjnej oraz szkoleniowo-wychowawczej i kulturalnej skierowanej do żołnierzy i pracowników wojska oraz ich rodzin, a także popularyzacji sportów obronnych.
CEL 2. Wspierania rozwoju współpracy pomiędzy sektorem pozarządowym i publicznym PRIORYTET : Tworzenie partnerstwa publiczno-społecznego. Kierunek działań: Inicjowanie nowych projektów współpracy między samorządem lokalnym a organizacjami pozarządowymi oraz projektów opartych na współpracy trójsektorowej i wykorzystaniu zasobów lokalnych. Promocja (nagradzanie) sprawdzonych, wartych powielania projektów współpracy między samorządem a organizacjami pozarządowymi, w zakresie zlecania zadań publicznych oraz wspieranie lokalnych mechanizmów finansowania inicjatyw obywatelskich opartych na współpracy trójsektorowej (projekty prowadzone przez organizacje pozarządowe i współfinansowane przez samorząd, lokalny biznes i indywidualnych darczyńców) w dziedzinach ważnych dla rozwoju lokalnego i wyrównywania szans różnych grup społecznych: a) pomoc społeczna, b) opieka zdrowotna, c) edukacja i kultura, d) ekologia i bezpieczeństwo publiczne. Kierunek ten będzie realizowany poprzez: 2.1 W obszarze I. Zabezpieczenie społeczne: 2.1.1 Osoba niepełnosprawna w zintegrowanym środowisku lokalnym - nadanie szczególnego znaczenia działaniom integrującym społeczność lokalną poprzez ograniczanie dysfunkcji osób niepełnosprawnych, mających swoje podłoże w ich otoczeniu społecznym oraz przestrzeni ekonomicznej i architektonicznej; 2.1.2 Ludzie starzy i młodzi – integracja międzypokoleniowa - odwołanie się do obiektywnej potrzeby wsparcia klimatu solidarności międzypokoleniowej, procesów dyfuzji wartości, budowy pomostów między tym co dawne i nowe oraz stare i młode; 2.1.3 Pomoc osobom w trudnej sytuacji życiowej - odwołanie się do preferowania form aktywizujących jednostki i grupy społeczne, w szczególności w stosunku do potencjalnych klientów pomocy społecznej; 2.1.4 Dostęp do opieki zdrowotnej i promocja zdrowia - z preferencją dla pomysłów, inicjatyw służących zdrowemu stylowi życia we wszystkich jego fazach oraz inicjatyw przełamujących bariery dostępności do opieki zdrowotnej. 2.2 W obszarze II. Integracja i aktywizacja społeczna: 2.2.1 Porozumienia na rzecz aktywizacji zawodowej - preferencje dla inicjatyw wyróżniających się oryginalnymi formami pobudzania aktywności na rynku pracy, przede wszystkim wobec grup szczególnego ryzyka w tym zakresie, np. mieszczącymi się w formule ekonomii społecznej; 2.2.2 Porozumienia na rzecz integracji wspólnot i społeczności lokalnych - ze szczególnym uwzględnieniem partnerskich relacji między różniącymi się, między innymi, pod względem narodowościowym, etnicznym, językowym, kulturowym, wyznaniowym i socjalnym grupami i społecznościami.
2.3 W obszarze III. Prawa i wolności człowieka i obywatela: 2.3.1 Dostęp do informacji publicznej w środowisku lokalnym - na podstawie odniesienia do relacji między prawami a obowiązkami w zakresie dostępu do informacji publicznej, wsparcie dla inicjatyw na rzecz informacyjnego ładu na poziomie lokalnym i regionalnym; Lokalne systemy informacji obywatelskiej o Unii Europejskiej - komplementarny w stosunku do koncepcji ładu informacyjnego zespół systemowo uporządkowanych działań warunkujących wiedzę obywatelską dotyczącą wspólnotowych działań, z uwzględnieniem informacji dotyczących instrumentów wspierających obywatelskie projekty w ramach funduszy strukturalnych; Porozumienia na rzecz wspierania tożsamości kulturowej mniejszości narodowych, etnicznych i społeczności posługującej się językiem regionalnym – ze szczególnym uwzględnieniem wspierania i partnerskich relacji z organizacjami pozarządowymi mniejszości narodowych i etnicznych. 2.4 W obszarze IV. Nauka, kultura, edukacja i wychowanie: 2.4.1 Lokalne zintegrowane programy promocji kultury i tradycji - wspieranie inicjatyw będących efektem programowej współpracy różnorodnych środowisk, instytucji publicznych oraz organizacji pozarządowych w sferze kultury i tradycji, wzmacniających daną wspólnotę terytorialną; 2.4.2 Dostęp do internetu - odniesienie do społecznych inicjatyw na rzecz instytucjonalnych rozwiązań w zakresie dostępu do internetu, z uwzględnieniem edukacyjnych, integracyjnych i wychowawczych jego funkcji; 2.4.3 Lokalne programy – równość szans, startu i traktowania w edukacji - preferencje dla autorskich pomysłów lokalnych podmiotów polityki społecznej na rzecz likwidacji czynników zróżnicowań społecznych i ekonomicznych w systemie edukacji; 2.4.4 Lokalne programy edukacji ekologicznej - ze szczególnym uwzględnieniem lokalnego odniesienia do koncepcji zrównoważonego rozwoju, przede wszystkim w aspekcie edukacji i promocji w tym zakresie; 2.4.5 Lokalne programy tworzenia szkół integracyjnych - oczekiwane inicjatywy będące pozytywną odpowiedzią na podstawowe potrzeby i kierunki aktywności związane z procesami integracji społecznej, szczególnie w kontekście przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu; 2.4.6 Tworzenie punktów informacji młodzieżowej - praktyczne odwołanie się do preferencji dla działań skierowanych na rzecz kształtowania świadomości społecznej, prawnej i ekonomicznej, mających wpływ na warunki startu społeczno-zawodowego młodzieży; 2.4.7 Krajoznawstwo i turystyka – wspieranie inicjatyw związanych z projektami turystycznymi na obszarach wiejskich i terenach podległych restrukturyzacji oraz lokalnie zintegrowanych programów promocji kultury i tradycji oraz rozwoju turystyki kulturowej.
W obszarze V. Bezpieczeństwo publiczne i obrona narodowa: 2.4.1. Społeczność lokalna przeciw patologiom społecznym, w tym przeciw przemocy w rodzinie - odwołanie się do wspólnotowej społecznej odpowiedzialności za kształtowanie warunków do życia pozbawionego zagrożeń zjawiskami patologii społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy skutecznych działań skierowanych przeciwko przemocy w rodzinie; 2.4.2. Model lokalnego bezpieczeństwa powszechnego - preferencje dla systemowych rozwiązań w zakresie budowania i perspektywy stosowania takiego modelu w praktyce.
CEL 3. Wspierania działań organizacji pozarządowych umożliwiających im korzystanie ze środków Unii Europejskiej; PRIORYTET: Współfinansowanie Programu PHARE 2003 w części dotyczącej pozostałych priorytetów i działań w ramach FIO; PRIORYTET: Dostęp do środków europejskich Kierunek działań: wspieranie projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe w ramach programów operacyjnych finansowanych ze środków europejskich (środków unijnych, EOG, innych) szczególnie w dziedzinach obejmujących rozwój lokalny, rozwój przedsiębiorczości, przeciwdziałanie bezrobociu. Kierunek realizowany będzie poprzez: wsparcie finansowe w postaci pokrycia części wkładu własnego wymaganego przy projektach finansowanych ze środków europejskich.
CEL 4. Wspierania działań o charakterze interdyscyplinarnym w zakresie inicjatyw obywatelskich, wymagających, z obiektywnych powodów, zintegrowanej, w oparciu o kryterium sektorowo-branżowe lub terytorialne, określonej formuły aktywności organizacji pozarządowych; PRIORYTET: Wsparcie inicjatyw integrujących trzeci sektor, wzmocnienie jego sprawności działania w zakresie realizacji zadań publicznych oraz wspieranie rozwoju organizacji, w tym ich funkcji reprezentacji; Kierunek działań: wspieranie działalności szkoleniowej, badawczej i informacyjnej służącej rozwojowi inicjatyw obywatelskich, szczególnie powstawaniu nowych inicjatyw w środowisku lokalnym; wspieranie działań zmierzających do budowy koalicji na rzecz rozwiązywania problemów społeczności lokalnej oraz działań służących konsolidacji środowisk angażujących się w ruch inicjatyw społecznych oraz budowie partnerstwa publiczno-społecznego a także działań służących wypracowaniu mechanizmu konsultacji społecznych w dziedzinach ważnych z punktu widzenia rozwoju państwa (Narodowy Plan Rozwoju, strategie branżowe, sektorowe, regionalne). Kierunek realizowany będzie poprzez: preferowanie modelowych działań wspierających rozwój potencjału trzeciego sektora, we wszystkich zagregowanych obszarach pożytku publicznego. |