Ekonomia społeczna to taki rodzaj działalności, w którym najważniejszą rolę odgrywają ludzie. Zysk nie jest celem samym w sobie – ma służyć tym, którzy potrzebują pomocy, np. wspierać zatrudnienie i reintegrację osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – niepełnosprawnych, seniorów, bezrobotnych.
Gdzie szukać początków ekonomii społecznej? Tradycje i wartości, do których się odwołuje, kształtowały się w Polsce jeszcze przed odzyskaniem niepodległości. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj ruch spółdzielczy, który nierzadko był jedyną alternatywą pozwalającą zaspokajać chociaż w podstawowym zakresie potrzeby całych grup społecznych wykluczonych ekonomicznie. W ruchu spółdzielczym wyeksponowana została także wartość indywidualnej pracy oraz podmiotowego traktowania spółdzielców – niezależnie od zasobów finansowych, którymi dysponowali.
Chociaż obecnie ekonomia społeczna rozwija się w zupełnie innych warunkach, to właśnie podmiotowe podejście do pracowników i koncentrowanie się na oddziaływaniu społecznym znajduje się w centrum zainteresowania podmiotów działających w tym sektorze.
Zgodnie z ustawą, ekonomia społeczna to działalnośc podmiotów ekonomii społecznej na rzecz społeczności lokalnej w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej, tworzenia miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, świadczenia usług społecznych, realizowana w formie działalności gospodarczej, działaności pożytku publicznego oraz innej działalności o charakterze odpłatnym.
Ekonomia społeczna w polityce rządu
Zagadnienia związane z rozwojem ekonomii społecznej zostały uwzględnione m.in. w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Wynika to przede wszystkim z faktu, że ekonomia społeczna koncentruje się na potrzebach ludzi, którzy często z przyczyn niezależnych, takich jak niepełnosprawność, choroba psychiczna, wiek, długotrwałe bezrobocie czy ubóstwo, nie mogą w pełni uczestniczyć w życiu społecznym czy zawodowym.
Warto tutaj pamiętać, że zagrożenie wykluczeniem społecznym nie dotyczy tylko jednostek, ale rodzi poważne konsekwencje dla ich rodzin i społeczności, w których funkcjonują. Właśnie dlatego tak ważny jest nacisk na rozwój ekonomii społecznej i solidarnej, która może przeciwdziałać i odwracać negatywne skutki marginalizacji społecznej.
Ustawa o ekonomii społecznej z dnia 5 sierpnia 2022 r. weszła w życie 30 października 2022 r. Reguluje organizację i zasady działania przedsiębiorstwa społecznego, zasady uzyskiwania i utraty statusu przedsiębiorstwa społecznego oraz nadzór nad przedsiębiorstwami społecznymi, instrumenty wsparcia przedsiębiorstwa społecznego, a także zasady i formy wspierania rozwoju ekonomii społecznej przez organy administracji publicznej.
Kompleksowym dokumentem określającym kierunki polityki państwa w tym zakresie jest Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej do 2030 r. Ekonomia solidarności społecznej (KPRES). Przedstawiono w nim wszystkim plany i działania realizowane przez administrację rządową na szczeblu krajowym oraz kompleksową strukturę systemu wsparcia ekonomii społecznej na poziomie regionalnym, z uwzględnieniem roli innych przedstawicieli sektora administracji rządowej, a także jednostek samorządu terytorialnego i sektora ekonomii społecznej.
Czym są PES-y?
To po prostu podmioty ekonomii społecznej do któcyh zaliczamy podmioty spółdzielcze (spółdzielnie socjalne, spółdzielnie pracy, spółdzielnie inwalidów i spółdzielnie niewidomych, spółdzielnie produkcji rolnej), jednostki reintegracji społeczno-zawodowej (CIS i KIS, WTZ i ZAZ), organizacje pozarządowe i podobne podmioty (stowarzyszenia, fundacje, spółki non profit, podmioty kościelne, stowarzyszenia JST, koła gospodyń wiejskich).
Reintegracja społeczna i zawodowa
Reintegracja społeczna to działania służące odbudowaniu lub nabyciu i podtrzymaniu umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu, w tym rehabilitację społeczną osób niepełnosprawnych.
Reintegracja zawodowa to działania służące zdobyciu nowych kwalifikacji, kompetencji, wiedzy i umiejętności w celu odbudowania lub uzyskania i podtrzymania zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy i awansu zawodowego, w tym rehabilitację zawodową osób niepełnosprawnych.
Przedsiębiorstwa społeczne to status, a nie osobna forma prawna. Status taki mogą uzyskac podmioty ekonomii społecznej - przyznaje go wojewoda, który w postępowaniu administracyjnym sprawdza, czy PES spełnia odpowiednie warunki. Celem działalności przedsiębiorstw społecznych jest reintegracja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub realizacja usług społecznych.
W styczniu 2023 r. w Rejestrze Jednostek Polityki Społecznej (RJPS) w którym prowadzony jest wykaz przedsiębiorstw społecznych było 45 przedsiębiosrtw społecznych, którym zgodnie z przepisami ustawy o ekonomii społecznej status został nadany przez wojewodę.
Usługi wsparcia podmiotów ekonomii społecznej
Animacja lokalna, tworzenie PES i PS oraz wspieranie prowadzonej przez nie działalności, a także finansowania powstawania w nich miejsc pracy, wsparcie podejmowanych przez PS działań reintegracyjnych, wsparcia PES i PS w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego,
wzmacniania potencjału kadrowego, finansowego i innowacyjnego PES i PS oraz udzielania im wsparcia biznesowego.
Certyfikaty dla najbardziej zaangażowanych
W 2022 roku po raz piąty zorganizowano konkurs dla podmiotów ekonomii społecznej –„Znaki Jakości Ekonomii Społecznej i Solidarnej 2022”. To specjalne wyróżnienie dla tych instytucji, które skutecznie łączą działalność ekonomiczną ze społecznym zaangażowaniem.
W piątej edycji konkursu, przyznano łącznie 148 certyfikatów w czterech kategoriach: „debiut roku”, „najlepszy pracodawca”, "sukces rynkowy" oraz "pożyczka z korzyścią społeczną". W każdej kategorii kapituła wyłoniła również 3 laureatów, którzy zostali uhonorowani statuetkami „Znaku Jakości”.
